مسکوت ماندن قانون « انجمنهای ایالتی ولایتی » یکی از پیش زمینه های ۲۱ آذر ۱۳۲۴ شمسی

آوای تبریز-ترکان آذربایجان بتدریج از اوایل قرن بیستم وارد سیستم اندیشه های نوین جهانی شده و از طریق تجار، نویسندگان و بزرگان خود با حقوق اساسی ملت- دولت و حقوق بشر جهانی در کشورهای دیگر آگاه شده درصدد اجرای آن در داخل ممالک محروسه ایران قاجاریه برآمدند. این حرکت در تاریخ آذربایجان، نهضت مشروطه خواهی نامیده می شود که در راس اولین خواسته های مردم آذربایجان تمرکززدایی حکومتی با تاسیس « انجمنهای ایالتی ولایتی » بود. این خواسته اصولا صادراتی از آذربایجان به مناطق داخلی تر ایران قاجاریه نظیر تهران، اصفهان و شیراز بود. بدین خاطر خواسته « انجمنهای ایالتی ولایتی» بیشتر در آذربایجان و مردم آذربایجان متجلی شد.