به گزارش آوای تبریز، دریاچه ارومیه که روزگاری به عنوان نگین آبی شمالغرب کشور مطرح بود این روزها حال و روز خوشی ندارد و در طول ۳۰ سال به دلیل تغییرات اقلیمی و اضافه برداشت ها در کنار مدیریت نادرست، حجم آب ۳۰ میلیارد مترمکعبی آن به کمتر از ۲ میلیارد متر مکعب کاهش یافته است و راه اندازی ستاد احیا و اجرای طرح های انتقال آب از سایر حوضه های آبریز کشور هم تاثیر موثری در روند احیای دریاچه نداشته است.
از این رو به نظر می رسد احیای بزرگترین دریاچه داخلی کشور نیازمند تغییر نگاه مدیریتی و پرهیز از تصمیم گیری های تک دستگاهی یا چند دستگاهی است.
معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست هفته گذشته در تبریز با بیان اینکه مسأله دریاچه ارومیه به عنوان یکی از چالش های زیست محیطی در سطح ملی مطرح است؛ گفت: بر این اساس از نگاه حاکمیتی به صورت ویژه حل مسایل و مشکلات پیرامون دریاچه ارومیه پیگیری می شود.
شینا انصاری گفت: دریاچه ارومیه یک مساله کامل ملی است و به واسطه اهمیتش، ستاد احیایی برای این دریاچه در سطح ملی در نظر گرفته شده است که دبیرخانه آن هم به استان آذربایجان غربی محول شده است.
وی اظهار کرد: سازمان حفاطت محیط زیست مطالبه گر حقابه محیط‌زیستی این دریاچه است ولی راهبر موضوع احیای دریاچه نیست اما طبیعتا محورها را به صورت جدی پیگیری می‌کنیم به همین دلیل در مدت ۹ ماه آغاز به کار دولت توانستیم کمکی برای احیای ۴ تالاب بزرگ کشور دریافت کنیم که یکی از آنها دریاچه ارومیه است.
ستاد احیای دریاچه ارومیه نیازمند احیاست
استاندار آذربایجان شرقی هم از خشک شدن دریاچه ارومیه به عنوان ابر بحران کشور و منطقه یاد کرد و گفت: علاوه بر نقش آفرینی ستاد احیا می توان از ظرفیت های مردمی به بهترین شکل ممکن استفاده و از ادامه این بحران در منطقه جلوگیری کرد.
بهرام سرمست با ابراز تاسف از وضعیت نامناسب دریاچه ارومیه، تراز کنونی این دریاچه را ۱۲۷۰ متر اعلام و اضافه کرد: این تراز نسبت به مدت مشابه پارسال بیش از ۴۰ سانتی متر کاهش را نشان می دهد و این رقم از تراز استاندارد بیش از چهار متر پایین تر است.
به گفته وی ستاد احیای دریاچه ارومیه خود نیاز به احیا دارد و سطح مدیریت آن باید به تراز ملی بازگردد تا از کمک های فراملی بهره مند شویم.
استاندار آذربایجان شرقی ادامه روند کنونی ستاد احیای دریاچه ارومیه را نگران کننده خواند و یادآور شد: تداوم این شرایط زندگی مردم استان های شمال غرب کشور را تهدید می کند.
رئیس مجمع نمایندگان آذربایجان شرقی در مجلس شورای اسلامی با ابراز تاسف از تنزل جایگاه ستاد احیای دریاچه ارومیه به سطح استانی، خواستار ارتقای جایگاه و موقعیت این ستاد در سطح ملی شد.
بحران دریاچه ارومیه با گفتار درمانی حل نمی شود
علیرضا نوین با بیان اینکه بحران دریاچه ارومیه با گفتار درمانی حل نمی شود، افزود: باید تصمیمات کلان و قاطع مدیریتی در این خصوص گرفته شود که با روند کنونی و تغییر جایگاه ستاد احیا، این امر چندان قابل تحقق نخواهد بود.
وی با اشاره به اینکه یکی از شعارها و وعده های روسای جمهور در چند دوره گذشته احیای دریاچه ارومیه بوده است، یادآور شد: این در حالی است که تراز این دریاچه روز به روز در حال کاهش است و این نشان می دهد وعده ها عملی نشده است.
نوین بهترین مسیر برای تحقق اهداف و طرح های ستاد احیای دریاچه ارومیه را تحت نظارت و ریاست معاون اول رییس جمهوری قرار گرفتن آن دانست و ادامه داد: اینکه در ۳۰ سال اخیر ۱۸ هزار هکتار به اراضی زیرکشت حوضه آبریز دریاچه اضافه شده است، به روشنی مشخص می کند که اگر سیاست های کلان و تصمیمات قاطعی گرفته می شد، اکنون دریاچه با بحران مواجه نمی شد.
وی مدیریت استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه را زمینه ساز انواع مشکلات و چالش های کنونی عنوان و اضافه کرد: تاکنون ۵۲ همت در قالب ستاد احیا برای دریاچه هزینه شده است که نتیجه ای در بر نداشته است.
نوین توسعه کشت محصولات کشاورزی آب بر، ایجاد بیش از ۲۰ هزار حلقه چاه در سه دهه اخیر در اطراف دریاچه و عدم نظارت کافی به مسایل زیست محیطی بحران خشک شدن دریاچه ارومیه را از جمله دلایل کاهش ۷۰ درصدی وسعت این دریاچه عنوان کرد.
نبود اولویت‌بندی در اجرای پروژه‌های احیای دریاچه ارومیه
عضو هیئت علمی گروه زمین‌شناسی دانشگاه تبریز و عضو کمیسیون کشاورزی، آب و محیط‌زیست اتاق بازرگانی تبریز، هفته گذشته در نشست «به‌روزرسانی نقشه راه احیای دریاچه ارومیه با درس‌آموخته‌ها و تجارب قبلی» بر اهمیت اجرای کامل پروژه‌های احیای دریاچه تأکید کرد و گفت: عدم اولویت‌بندی در اجرای برنامه‌های احیای دریاچه یکی از چالش‌های اساسی است.
اصغر اصغری مقدم، گفت: متأسفانه ما در این مدت اولویت‌بندی در اجرای پروژه‌های عملیاتی نداشته‌ایم و با بی‌توجهی، موجب از دست دادن زمان شده‌ایم.
وی بر تبیین بحران‌های موجود آبی به کشاورزان تأکید کرد و ادامه داد: ما باید میزان آب و برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی را به‌صورت دقیق رصد کنیم تا با خطر بزرگ‌تری مواجه نشویم.
احیای دریاچه ارومیه قربانی بی‌ثباتی مدیریتی و ناهماهنگی نهادی
مشاور کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تبریز، بر آسیب‌شناسی مشکلات و چالش‌های حوضه آبخیز دریاچه ارومیه از زوایای مختلف تأکید کرد و افزود: آسیب‌شناسی گذشته بسیار ضروری است، اما باید از زوایای مختلف این آسیب‌شناسی صورت گیرد.
احمد کاظم‌زاده خاطرنشان کرد: با وجود اینکه مدیریت یکپارچه آب از سال ۱۹۹۱ و ذیل فصل ۱۸ از دستورکارهای ۲۲گانه اولین نشست سران سازمان ملل به دنیا تجویز شد، اما در ایران مورد غفلت قرار گرفته، به‌گونه‌ای که مدیریت آب با وزارت نیرو، مدیریت خاک با جهاد کشاورزی است و سازمان محیط زیست هم بین این ۲ وزارت سرگردان است.
وی با بیان اینکه طبق تجارب بین‌المللی، طرح‌های زیست‌محیطی همچون احیای حوضه آبریز دریاچه ارومیه در بلندمدت و با اجرای طرح‌های ۲۵ تا ۳۰ ساله نتیجه می‌دهد، اظهار کرد: باوجود اینکه در ایران عمر دولت‌ها چهار تا هشت سال است، با تغییر دولت‌ها برنامه‌های احیای دریاچه تغییر کرده و هیچ انباشتی صورت نگرفته و هر دولتی به اصطلاح خواسته طرحی نو در اندازد.
وی با اشاره به اینکه در سال ۱۳۸۹، بعد از سه سال، یک برنامه جامع مدیریت دریاچه ارومیه با حضور نخبگان و مسئولان استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کردستان تهیه شد، اما با تغییر دولت اجرا نشد، خاطرنشان کرد: دولت دکتر روحانی هم ستاد احیای دریاچه را بعد از چند سال مطالعه راه‌اندازی کرد و در کنار آن، طرح سازگاری با تغییر اقلیم را با صرف ۷۶ هزار ساعت کار کارشناسی در سال ۱۳۹۹ تهیه کرد، اما به دلیل تغییر دولت اجرا نشد.
کاظم‌زاده با تاکید بر اینکه در تهیه نقشه راه آینده باید به‌گونه‌ای عمل شود که اجرای آن تحت تأثیر تغییر دولت‌ها قرار نگیرد، خاطرنشان کرد: آسیب بعدی این است که دریاچه متأسفانه صاحب و متولی ندارد و مشابه بچه یتیم می‌ماند. به لحاظ قانونی، مسئولیت با سازمان حفاظت محیط زیست است، اما وقتی به ساختار این سازمان نگاه می‌کنید، هیچ جایگاهی برای آن تعریف نشده است. لذا باید در این‌باره نیز تعیین تکلیف شود.
دریاچه ارومیه گرفتار ناهماهنگی بین‌دستگاهی و ضعف اجماع‌سازی
سعید عیسی‌پور عضو دبیرخانه کارگروه نجات دریاچه ارومیه، گفت: حدود ۱۵ سال از تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه می‌گذرد که در این سال‌ها انواع مختلف سیاست‌های آبی و کشاورزی در حوضه دریاچه انجام گرفته است.
وی از کاهش وسعت و تراز دریاچه ارومیه طی سال جاری خبر داد و افزود: متأسفانه ما امسال با توجه به کاهش بارندگی و تنش آبی، رهاسازی آب از سد بوکان را نخواهیم داشت.
وی به عملکرد استانداری آذربایجان‌غربی در راستای پیشبرد پروژه‌های احیای دریاچه اشاره کرد و گفت: تشکیل دبیرخانه کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه در دانشگاه ارومیه، بازدید آقای پزشکیان از دریاچه ارومیه و برگزاری نشست با متخصصین منطقه، اخذ دستور ایجاد ردیف اختصاصی برای طرح‌های احیای دریاچه ارومیه، اجرای عملیات رهاسازی آب از سد کانی‌سیب، جلوگیری از برداشت غیرمجاز آب از مسیر انتقال آب به دریاچه و بارورسازی ابرهای حوزه دریاچه از جمله اقدامات استانداری در ماه‌های گذشته است.
عیسی‌پور با بیان اینکه تمام دستگاه‌های ذی‌ربط باید پاسخگوی اقدامات و عملکرد خود باشند، ادامه داد: در حوزه آسیب‌شناسی، ناهماهنگی بین‌دستگاهی و ضعف در اجماع‌سازی باید حل شده و به‌روزرسانی نقشه راه احیای دریاچه ارومیه و تهیه برنامه پیشنهادی برای دستگاه‌های اجرایی بر اساس نقشه راه به‌روزرسانی‌شده در ماه‌های آتی صورت گیرد.
تغییر حکمرانی آب در هفتاد سال گذشته عامل خشکی دریاچه ارومیه
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری آذربایجان‌غربی، بر تبیین درست مشکلات و چالش‌های اصلی دریاچه ارومیه تأکید کرد و افزود: ما برای احیای دریاچه ارومیه نیازمند صبوری و گذشت زمان هستیم؛ زیرا وضعیت کنونی دریاچه، حاصل سیاست‌های هفتاد سال گذشته است.
افشار کبیری، تغییر حکمرانی آب در هفتاد سال گذشته را عامل خشکی دریاچه ارومیه عنوان کرد و ادامه داد: ما باید ابعاد مختلف احیای دریاچه را در نظر بگیریم و بنیان‌های کلان این پدیده را با جزئیات بررسی کنیم.
دانشگاه ها پیشنهادات خود را برای احیای دریاچه ارائه دهند
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری آذربایجان‌غربی، هم با بیان اینکه ما ادامه‌دهنده پروژه‌های مثبت و تغییردهنده اقدامات منفی و نادرست در حوزه احیای دریاچه ارومیه در سال جاری خواهیم بود، ادامه داد: امسال وضعیت دریاچه مشابه سال ۱۴۰۱ است و نمی‌توانیم بگوییم که بدترین شرایط در طول تاریخ دریاچه برای سال جاری است.
یاسر رهبردین به مسئله تخصیص بودجه به پروژه‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه اشاره کرد و گفت: برای پروژه‌هایی که تحت مدیریت بحران کشوری هستند، در طول سال می‌توانیم اعتبار بودجه‌ای بگیریم، ولی برای پروژه‌ای که کد پایدار دارد، این اقدام صورت نمی‌گیرد.
وی بر لزوم هم‌اندیشی و هم‌افزایی همه اقشار جامعه در راستای احیای حوضه آبریز دریاچه ارومیه تأکید کرد و گفت: همه دانشگاه‌ها و ارگان‌های دولتی پیشنهادات خود را به دبیرخانه ستاد احیای حوزه آبریز دریاچه ارومیه ارسال کنند تا طی جلسه‌ای، در حوزه اقدامات و راهکارهای اجرایی به جمع‌بندی نهایی برسیم.
رهبردین با بیان اینکه نگاه و دیدگاه به احیای این دریاچه، نگاهی ملی است، افزود: متأسفانه داده‌های آماری مسئولان با واقعیت تطابق چندانی ندارد.
وی با اشاره به طرح‌های احیای دریاچه ارومیه، به جلوگیری از برداشت بی‌رویه و غیرقانونی آب از خط انتقال آب سد کانی‌سیب به دریاچه تأکید کرد و افزود: انتقال آب از پساب فاضلاب کلان‌شهر تبریز، تثبیت ریزگردها و پیگیری انتقال آب از سدهای استان کردستان از جمله پروژه‌های موجود در این حوزه است.
برنامه‌ریزی مؤثر برای احیای پایدار دریاچه ارومیه نیازمند بودجه است
عضو هیئت‌علمی گروه مهندسی آب دانشگاه تبریز و عضو کمیسیون کشاورزی، آب و محیط‌زیست اتاق بازرگانی تبریز، در این نشست با بیان اینکه بودجه استانی اداره‌کل‌های مربوطه نباید تحت عنوان بودجه احیای دریاچه ارومیه به استان‌های آذربایجان‌شرقی و غربی اختصاص پیدا کند، گفت: هر زمان که ما تخصیص اعتبار لازم برای پیشبرد اهداف خود داشته‌ایم، شاهد پیشرفت‌های خوبی در احیای دریاچه بوده‌ایم.
احمد فاخری‌فرد پروژه‌های زودبازده از نظر آبرسانی به حوزه دریاچه ارومیه را تشریح کرد و گفت: انتقال آب رودخانه‌ها به پیکره آب دریاچه، لایروبی قلعه‌چای، لایروبی سنیخ‌چای و پیام‌چای، لایروبی صوفی، مردق و لیلان‌چای، لایروبی گنبرچای، چاوان‌چای و آذرشهرچای، ساماندهی و تجهیز مسیر انتقال آب رودخانه، رساندن آب تصفیه‌خانه‌ها به دریاچه، بارورسازی ابرها و طرح رهاسازی آب مازاد بر نیاز از سدها از جمله پروژه‌های زودبازده از نظر آبرسانی به حوزه دریاچه ارومیه است.
وی اظهار کرد: پروژه‌های مدیریت تخصیص آب، مانند نصب کنتورهای هوشمند حجمی در مبادی برداشت آب از منابع زیرزمینی، نصب تجهیزات تحویل حجمی در مبادی برداشت منابع سطحی، جلوگیری از برداشت‌های مازاد بر پروانه، تعدیل پروانه‌ها بر اساس قوانین جاری، تعیین تکلیف چاه‌های غیرمجاز و ممانعت از حفر چاه‌های غیرمجاز، استفاده از تجهیزات هوشمند کنترل جهت بهبود عملکرد اکیپ‌های گشت و کنترل، پروژه‌های کاهش مستقیم مصرف آب، انتقال آب با لوله، تعدیل اراضی آبی کشاورزی (حذف اراضی با کیفیت پایین آب و خاک، بهره‌وری پایین آب) و اجرای پروژه‌های حمایتی از اقشار آسیب‌پذیر از اجرای سایر طرح‌ها، به‌عنوان پروژه‌های بلندمدت مؤثر در احیای حوضه و دریاچه محسوب می‌شوند.
حوضه آبریز دریاچه ارومیه یکی از ۶ حوضه آبریز اصلی کشور است که روند خشکیدن و کاهش تراز آبی آن از اواخر دهه ۷۰ آغاز شد و تراز کنونی آن با تراز اکولوژیک دریاچه در حدود چهار متر کاهش یافته است.
حداقل نیاز زیست محیطی دریاچه ارومیه سالیانه ۳/۱ میلیارد متر مکعب آب است که می‌بایست در طول سال وارد عرصه آبی دریاچه ارومیه شود. البته این مقدار تنها مقدار آبی است که موجب خواهد شد دریاچه کارکردهای اکولوژیک خود را حفظ کند و اگر در دراز مدت این مقدار آب وارد بستر دریاچه شود سطح تراز دریاچه ارومیه به تراز اکولوژیک یعنی۱/ ۱۲۷۴ متر خواهد رسید.
ثبت دیدگاه