وقتی کودکان چیدمان یک شهر پایدار را می‌نویسند

به گزارش آوای تبریز، آیا فضاهای شهری که توسط بزرگسالان طراحی شده، می تواند برای دوران کودکی ناامن باشد؟ خیابان های پر سر و صدا و خطرناک قیرگونی شده، پیاده‌روهای باریک، تنوع زیستی تقریباً ناچیز، طبیعت سبز جزئی تنها در چند پارک همگی حاکی از آن است که فضای شهری امروزی فاصله زیادی دارد تا به محیطی جهت رهایی و کشف برای کودکان باشد.

با وجود این، جهت حفظ زندگی اجتماعی بزرگسالان در یک شهر، به ندرت کمبودی از سینما، رستوران، مراکز خرید و کلوپ شبانه به چشم می‌خورد. اما برای شکوفا شدن کودکان در فضاهای شهری با فاقد فضاهای آزاد بازی، مفرح و امن روبرو هستیم. به گونه‌ای که بسیاری از والدین جوان مجبور به ترک مراکز شهری به مکان های حاشیه ای می‌شوند. این مراجعه به پیرامون شهری باعث افزایش مصنوعی‌سازی زمین از طریق ایجاد مناطق مسکونی عظیم و مراکز خرید بزرگ و افزایش تردد خودروها در ساعات اوج آن می‌شود در صورتی که در تمام این مدت، مراکز شهرها همچنان مکان هایی برای بزرگسالان باقی می‌ماند. اما تا کی؟

مشارکت کودکان در شهرسازی

در سال ۲۰۱۷، شهر اسلو یک برنامه تلفن همراه به نام “عامل ترافیک” را ارائه کرد، یک برنامه موبایل در قالب بازی رایانه‌ای که به کودکان این امکان را فراهم می‌کندتا وانمود کنند که به عنوان ماموران مخفی، مسئول گزارش خطراتی که در راه مدرسه، کتابخانه یا باشگاه با آن‌ها مواجه می‌شوند باشند : به عنوان مثال، مسیر خوب است یا دید ضعیف است، ترافیک سنگین یا سبک وجود دارد، سرعت خودروها زیاد یا آهسته است و غیره. این برنامه که با همکاری شهر اسلو و مرکز تحقیقات حمل و نقل نروژ توسعه یافته است، نقشه‌برداری از سفرهای روزانه کودکان و بهبود ایمنی آنها را در این مسیرهای اولویت دار امکان‌پذیر می‌نماید. راهی برای ساختن شهر با کودکان که به طور فزاینده‌ای در حال گسترش در جوامع است و عامل کلیدی موفق برای کسانی است که می خواهند شهر پایدار باشد. به عنوان مثال، در شهر لیل فرانسه، انجمن تفریحات شهری پیشنهاد می‌کندتا از مدارس در ایجاد تسهیلات برای کودکان حمایت کند. در سال ۲۰۱۹، این انجمن از طریق کارگاه‌هایی که شامل ده‌ها دانش‌آموز از مدارس مختلف می‌شد، بر روی توسعه محوطه مدارس کار کرد. تعدادی از موسسات نیز با این انجمن همکاری کرده‌اند تا کودکان را در سبزینگی حیاط مدارس مشارکت داده و آنها را تشویق به توسعه پوشش گیاهی در پیرامون خود کنند.

در سال ۲۰۱۸، کانتون بزل سیتی در سوئیس نیز با مشارکت مرکز مطالعات و کارشناسی ریسک‌های زیست‌محیطی، تحرک و توسعه (CEREMA)، راهنمایی با عنوان «چشم‌هایی در ۱.۲۰ متر» را راه‌اندازی کرد تا پروژه‌های منطبق با بینش کودکان، به طور متوسط در فاصله ۱.۲۰ متری از زمین در سنین ۹ سال را ارائه کند. این راهنما با هدف تحریک ظهور پروژه‌ها و فرآیندهای توسعه ای است که از طراحی تا مدیریت، برای کودکان و فضاهای زندگی آنها مناسب تر باشد.

اینها تنها چند نمونه از ابتکاراتی هستند که باعث می‌شوندتا در مورد شیوه هایی که می خواهیم فضای عمومی را بسازیم متفاوت فکر کنیم. دو چالش عمده در این دیدگاه وجود دارد. مسئله اول، رهایی و امنیت بوده و سپس کشف و ارتباط اجتماعی است.

کودکان در مسیر خانه/مدرسه

توسعه شهری برای کودکان نه تنها بازتابی جهانی در مورد تعادل مجدد فضای عمومی (پیاده‌روی سازی خیابان‌ها، کاهش سرعت وسایل نقلیه موتوری، ایجاد مسیرهای دوچرخه‌سواری و فضای سبز و غیره) بلکه اقدامات بسیار هدفمند در مکان‌های مشخصی در شهر را نیز می طلبد مانند مدارس و پیرامون آن، میادین و باغ های عمومی، مسیرهای تجهیزات ورزشی. امروزه، با این حال، اولویتی که در این بین وجود دارد مربوط به رفت و آمد کودکان بین خانه و مدرسه است.

در واقع، طبق مطالعه ای که موسسه هریس برای یونیسف انجام داده است، از هر ۱۰ والدین، ۷ نفر نگران هوای آلوده در اطراف مدرسه یا مهد کودک فرزندان خود هستند. چرا که خودرو وسیله نقلیه ترجیحی برای رساندن کودکان به مدرسه است. واقعیتی که نه تنها از حمل و نقل عمومی بلکه از دوچرخه سواری یا حتی سوار شدن به ماشین های اشتراکی بسیار فاصله دارد. علاوه بر آلودگی هوا، آلودگی صوتی و خطر تصادف نیز وجود دارد. اگر یک عابر پیاده با ماشینی که با سرعت ۵۰ کیلومتر در ساعت حرکت می‌کندتصادف کند، تنها ۵۳ درصد شانس زنده ماندن دارد.

در پاریس، با پایان یافتن بحران بهداشتی فرصتی جهت پیاده‌سازی “خیابان‌های مخصوص مدارس” بوجود آمد که هدف آن ایمن‌سازی مسیر خانه- مدرسه برای کودکان از طریق پیاده‌سازی کامل یا جزئی این خیابان‌ها بود. اخیراً نیز در آغاز سال تحصیلی در شهر تورز آزمایشی را با سامانه ای مشابه برای ممنوعیت تردد در خیابان های پنج مدرسه ای هنگام ورود و خروج دانش آموزان راه اندازی کرده اند. بر اساس نظرسنجی یونیسف که در چندین شهر بزرگ فرانسه انجام داده است، ۸۷ درصد از والدین موافق کاهش تردد خودروها در نزدیکی مدارس بوده و ۷۶ درصد نیز از آلودگی هوا در این منطقه شاکی هستند.

حیاط مدارس نیز جزو آن دسته از محیط هایی هستند که سازگاری متفاوتی جهت بهبود کیفیت زندگی در شهر را می طلبند. بطور عمده در حال حاضر همه آنها از هر طرف بتن ریزی شده اند و جایگزین های کمی برای شکوفایی و کشف به کودکان ارائه می دهند. برای مبارزه با جزایر گرمایی و آموزش بهینه در مورد تغذیه و تنوع زیستی، پوشش گیاهی و سبزینگی حیاط مدارس از پروژه های دارای اولویت در بسیاری از شهرداری ها محسوب می‌شود. در سال های اخیر، شهر پاریس با پروژه “حیاط واحه” خود که هدف آن تبدیل ۶۰۰ حیاط مدرسه به فضای سبز در جهت بهبود رفاه کودکان بود متمایز شده است. ابتکاری که بخشی از نیاز به اشتراک گذاری و بهینه سازی استفاده از فضاهای شهری برای دلپذیرتر کردن شهر محسوب می‌شود. در واقع، زمین های بازی مدارس و کالج های پاریس به تدریج به “واحه” تبدیل می‌شوندتا فضاهای با طراوتی ایجاد شده و زندگی روزانه در آن لذت بخش تر و بهتر توسط همه به اشتراک گذاشته شود. حیاط های بازسازی شده، فضاهای طبیعی بیشتر، پوشش گیاهی بیشتر، مدیریت بهتر آب باران، چیدمان‌های سرگرم‌کننده تر متناسب با نیازهای کودکان، گوشه‌های آرام و توزیع بهتر فضا را ارائه می‌دهند. با این حال، فقدان امکانات دوچرخه سواری و سرعت تردد مانعی بر سر راه دوچرخه‌سواری در شهر است که آزادی و استقلال جوانان را تحت سیطره قرار می‌دهد.

بازنگری در استفاده از اموال مشترک

تغییر کاربری در حیاط مدارس در تعطیلات آخر هفته نمونه‌ای از این است که چگونه می‌توانیم در استفاده از اموال مشترک برای ترویج توسعه فراگیرتر شهر تجدیدنظر کنیم. همچنین راهی برای اینکه شهر را نه بر اساس سن بلکه جهت استفاده عمومی پایدار سازیم. چرا که شهر پاریس به گونه ای طراحی شده است که کودکان در نهایت تنها در برخی مکان ها احساس امنیت می‌کنند از جمله میادین، پارک ها و باغ های عمومی. با این حال، اگر این مکان‌ها مملو از فضای بازی برای کودکان هم باشد، بایستی مجهز به فعالیت و سرگرمی‌هایی برای بزرگسالانی که آنها را همراهی می‌کنند نیز باشد، تا جذابیت آنها محدود نشود.

از اینرو، شهری که برای کودکان ساخته می‌شود، نباید فقط مبتنی بر گسترش باغ ها و بازی‌های کودکانه باشد که تنها پاسخی جزئی به نیازهای آنها جهت آزادی، کشف و اجتماعی شدن است. بطور حتم کودکان نیاز به بازی دارند، اما همچنین آنها نیاز به جابجایی و تحرک در محیط اطراف خود، در خیابان جلوی خانه‌هایشان، خیابان‌های مجاور، خیابان‌های نزدیک محل اجتماع یا باشگاه‌های ورزشی‌شان دارند تا شهر را در امنیت کامل از آن خود کنند.

اغلب جوامع و ساکنان آنها در برخی از نواحی شهری، ابتکار عملی را جهت ممنوعیت تردد در خیابان‌های خاص در ساعات خاصی که کودکان می‌توانند در آن بازی کنند، اعمال می‌کنند. کیفیت حمل‌ونقل عمومی و مسیرهای دوچرخه‌سواری نیز یکی از جنبه‌های ضروری است که به کودکان اجازه می‌دهد تا بتوانند به طور مستقل حرکت کنند. از اقدامات دیگری همچون حمل و نقل عمومی رایگان تعریف شده برای کم سن و سالان، کاهش ترافیک خودروها با اجرای طرح شهر ۳۰ کیلومتر در ساعت، مناطقی با انتشار آلودگی کم و غیره برای پاسخگویی به این موضوع نیز می توان نام برد.

در نهایت چنین تحولاتی، لزوماً خیلی دور از تصور شهرها برای بزرگسالان نیستند و این نیز مفهوم مهمی برای شهر فردا است که برای همه، صرف نظر از سن و موقعیت، قابل دسترس باشد.